Kategoria: Literatura

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

Posted on by wkreski
Zdjęcie znalezione na Culture.pl

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1891-1945) była poetką, dramatopisarką, siostrą pisarki Magdaleny Samozwaniec. Twórczo i towarzysko była związana z grupą poetycką Skamander. Debiutowała tomem wierszy “Niebieskie migdały”, napisała także kilka dramatów. Dramaty Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej znacznie ustępują poezji. Nazywana polską Safoną, zapisała się w poezji polskiej jako subtelna i śmiała wyrazicielka kobiecości, mistrzyni odważnego erotyku i miniatury poetyckiej.

Późna twórczość poetycka Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej stanowi studium kobiecego lęku przed brzydotą, starością i śmiercią. Z kolei Fabian Birkowski (1566-1636) specjalizował się w prozie retorycznej. Jego styl był niezwykle obrazowy, rubaszny, a jednocześnie wzniosły. Birkowski wpisał się w nurt retoryki, emocji, który był znamienny dla baroku. Poeta ten był świetnym mówcą i wzorem Piotra Skargi, którego wielbił, umacniał też kult objawionego autorytetu świętej władzy i Bożego prawa. Ukazywał i kreował heroizm wiary, wartość pokuty i cierpienia.

Jan Chryzostom Pasek

Posted on by wkreski
Zdjęcie znalezione na Ninateka.pl

Jan Chryzostom Pasek (1636-1701) był najwybitniejszym pamiętnikarzem polskiego baroku. Jego pamiętniki ukazywały arcyciekawą osobowość ich autora, czyli bujną, rubaszną i zmysłową. Pasek był człowiekiem bystrym, lecz chwilami dziecięco naiwnym, jak typowy przedstawiciel średniej szlachty polskiej. Jego poglądy wyrastały z ideologii sarmatyzmu i bez reszty się w niej mieściły. Pamiętniki ujawniały megalomanię narodową autora, a także jego dewocję, chociaż czasem przyjmował postawę prawdziwie patriotyczną i dawał wyraz szczerym uczuciom religijnym.

Pamiętniki Paska stanowiły mistrzowskie wcielenie gawędy szlacheckiej z całą ewokowaną przez jej strukturę językową aurą kulturową i estetyczną, jako manifest żywego strumienia potocznej mowy, celnej, ciętej, częstokroć chaotycznej, a zawsze barwnej. Przedstawiały bogaty obraz życia codziennego szlachty. Mają też niepoślednie walory artystyczne, czyli staranną kompozycję i ciekawą konstrukcję narracji. Dzieła Paska są niemal symbolami blasków i cieni dawnej kultury szlacheckiej.

Piotr Skarga

Posted on by wkreski
Zdjęcie znalezione na Deon.pl

Mistrzem mowy retorycznej był Piotr Skarga (1536-1612). Poglądy Skargi na sprawy religii były rozwinięciem idei formułowanych w kulturze po soborze trydenckim. Skarga miał pasję polemisty, śmiało i bezwzględnie zwalczał innowierców. Najpopularniejszym dziełem Skargi są “Żywoty świętych”, stanowiące zarazem wybitny przykład literatury hagiograficznej. Wyłania się z nich dramatyczna wizja człowieka zdolnego do wielkich poświęceń, walczącego i ginącego za wiarę.

Skarga był pisarzem przełomu epok odrodzenia i baroku. Jego dzieło obrosło z latami legendą. Romantycy widzieli w nim natchnionego proroka, który przewidział upadek państwa polskiego i przedstawił wizję Polski jako “przedmurza chrześcijaństwa”. Z kolei poezja Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (1550-1581) była głęboka myślowo i olśniewała artystycznie, zajmując wybitne miejsca w literaturze polskiej. Jego poezja była arcydziełem liryki pogranicza renesansu i baroku. Jako poezja egzystencji wyrażała niezwykłe doświadczenia duchowe, była głęboko osobista i mówiła z wnętrza.

Stanisław Ignacy Witkiewicz

Posted on by wkreski
Zdjęcie znalezione na Blogspot.pl

Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939) był dramatopisarzem, prozaikiem i głównym przedstawicielem katastrofizmu w polskiej literaturze. Posługiwał się pseudonimem Witkacy. Był twórcą wszechstronnym, ale dojrzałość artystyczną najwcześniej osiągnął jak malarz. Uważał się przede wszystkim za filozofa, od młodzieńczych lat zajmował się ontologią – teorią bytu, podejmował zagadnienia “jedności w wielości”, czyli całość bytu wobec człowieka i jego egzystencji. Zagadnienia te miały związek z historiozofią. Witkiewicz rozważał zanik “uczuć metafizycznych” w dziejach kultury Zachodu.

Jako dramatopisarz był prekursorem, o wiele lat wyprzedzając europejska awangardę. Charakterystyczne cechy jego dramatów to odrealnienie rzeczywistości, surrealizm i fantastyka, deformacja, karykatura i grotesk, erotyzm, parodia i humor absurdu. Znamienna jest też ich tonacja historiozoficzna, zagadkę bytu Witkiewicz rozważa w dramatach jako katastrofista. Do najwybitniejszych dramatów Witkiewicza należą m. in. “Pragmatyści”, “Wariat i zakonnica” i “Mątwa”.

Friedrich Schiller

Posted on by wkreski
Zdjęcie znalezione na Poetsandprinces.com

Friedrich Schiller (1759-1805) był niemieckim poetą i dramatopisarzem. W swoich pismach podkreślał znaczenie sztuki jako tej sfery rzeczywistej, w której ideał stawał się dostępny zmysłom. Cieszył się zmysłowym pięknem dzieła, człowiek stawał się przez to szlachetniejszy, bliższy prawdziwego człowieczeństwa. W ten sposób obowiązek dążenia do doskonałości moralnej harmonizował się z właściwą naturze ludzkiej skłonnością do tego, co piękne.

Twórczość Schillera wywarła wielki wpływ na kształtowanie się europejskich literatur narodowych w epoce romantyzmu, zainspirowała też wielu kompozytorów oraz wybitnych twórców opery włoskiej. Natomiast Bruno Schulz (1892-1942) w swoich prozach ukazywał relatywizm rzeczywistości i subiektywność wszystkich postrzeżeń świata objawiających się zwłaszcza wobec kategorii czasu. Jako prozaik zadebiutował zbiorami opowiadań “Sklepy cynamonowe” i “Sanatorium pod Klepsydrą”. Oba zbiory zawierały konstrukcję groteskowo-kreacyjną, choć przyjęto to za wyjątkowość prozy.